Một ngày đầu tháng 10, chúng tôi tìm đến nhà ông Lê Văn Triết, một trong 3 gia đình của làng gốm Lư Cấm (phường Ngọc Hiệp, TP. Nha Trang) vừa được công nhận là nghề truyền thống. Người thợ gốm gần 60 tuổi này có hơn nửa quãng đời tâm huyết với nghề, giờ đây không còn mặn mà tiếp tục cái nghề mà 4 thế hệ gia đình ông đã làm..jpg)
Lò nung nguội ngắt, hơn 500 lò gốm đã nung xong cách đây 1 tháng, ông cũng chẳng buồn lấy ra. Thấy chúng tôi thắc mắc, ông nói: “Chú coi, sản phẩm làm ra không ai mua, dù gắng gượng làm nhưng thu không đủ bù chi nên đành nghỉ”. Cạnh đó, 2 nhà làm gốm còn lại, cũng là hai người anh em ruột của ông Triết, một đã nghỉ làm gốm để đi rừng, một còn gắng gượng làm nhưng cũng không biết duy trì đến lúc nào.
Nghề dệt chiếu cói thôn Thủy Tú (xã Vĩnh Thái, TP. Nha Trang) với hơn 100 năm hoạt động cũng cùng cảnh ngộ. Khác hẳn sự nhộn nhịp dạo trước, làng chiếu cói giờ vắng bóng thợ dệt. Tìm mãi chúng tôi mới thấy một nhà có 2 người thợ lớn tuổi đang dệt chiếu. Bà Phạm Thị Nhỏ gắn bó với nghề này đã hơn 45 năm, chứng kiến cảnh không còn ai muốn làm nghề truyền thống nữa khiến bà không khỏi buồn lòng. Bà tâm sự: “Ngày trước, từ đầu xóm đến cuối xóm, ai ai cũng làm chiếu, thương lái khắp nơi đến đặt hàng, có khi làm không xuể. Còn nay, nguyên liệu khó khăn, đầu ra không ổn định, mọi người bỏ nghề hết, kiếm việc làm khác thu nhập cao hơn. Tôi làm đến khi nào không còn sức nữa thì thôi, chứ con cháu cũng không ai mặn mà với nghề này nữa”.
Ở thôn Trung Dõng 3 (xã Vạn Bình, huyện Vạn Ninh), giờ chỉ còn duy nhất hộ của bà Trần Thị Thu trụ lại với nghề gốm truyền thống hơn chục năm nay. Nhưng dần theo thời gian, sản lượng gốm của gia đình cũng chỉ còn khoảng 30% đến 40% so với thời hưng thịnh.
May thay, cạnh những nghề đang thoi thóp, có nguy cơ bị mai một, vẫn còn đó những nghề truyền thống, làng nghề có cơ hội duy trì, phát triển như: làng nghề trồng hoa cúc và làng nghề chế tác đá mỹ nghệ phường Ninh Giang, thị xã Ninh Hòa; làng nghề đan giỏ cần xé thôn Suối Cát, xã Cam Hiệp Nam, huyện Cam Lâm…
Vì đâu?
Khảo sát tất cả nghề, làng nghề vừa được công nhận, chúng tôi ghi nhận không ít những băn khoăn, trăn trở của những con người tâm huyết, đang tận lực gìn giữ chút vốn xưa còn sót lại.